Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 300 triệu người trên toàn cầu đang phải chịu đựng căn bệnh ghẻ ngứa, và con số này đang có xu hướng gia tăng. Đây là một bệnh da liễu lây lan qua tiếp xúc gần gũi với người bị nhiễm. Mặc dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, bệnh ghẻ ngứa có thể gây ra nhiều khó chịu trong cuộc sống hàng ngày và nếu không được điều trị đúng cách, nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Bài viết này sẽ cung cấp cho các bậc cha mẹ cách nhận biết triệu chứng của bệnh ghẻ ngứa, cách phân biệt bệnh ghẻ ngứa với các bệnh da liễu khác như vảy nến, cùng với các biện pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh Ghẻ Ngứa Là Gì?
Bệnh ghẻ ngứa là một bệnh da liễu do nhiễm ký sinh trùng Sarcoptes scabiei, một loại ký sinh trùng nhỏ sống ký sinh trên da. Bệnh đã được biết đến từ những năm 1600, nhưng mãi đến hơn 100 năm sau, nguyên nhân gây bệnh mới được xác định. Cái ghẻ có hình bầu dục, kích thước khoảng 0,3mm, và chỉ có thể nhìn thấy qua kính hiển vi. Khi xâm nhập vào da, chúng đào hầm trong lớp thượng bì, đẻ trứng và tiếp tục phát triển. Trứng của cái ghẻ nở thành ấu trùng sau 3-4 ngày và phát triển thành con trưởng thành trong vòng 21-24 ngày.
Bệnh ghẻ ngứa phổ biến ở những nơi có điều kiện sống chật chội, đông đúc và thiếu vệ sinh. Bệnh lây lan qua tiếp xúc trực tiếp như ngủ chung, mặc chung quần áo, hoặc quan hệ tình dục. Ngoài ra, ghẻ ngứa cũng có thể lây truyền qua việc sử dụng chung đồ cá nhân như khăn tắm, chăn màn. Mặc dù bệnh không đe dọa tính mạng, nhưng nó gây nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày và có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng da nếu không được điều trị kịp thời.
Triệu Chứng Của Bệnh Ghẻ Ngứa
Triệu chứng điển hình của bệnh ghẻ ngứa bao gồm ngứa dữ dội, đặc biệt vào ban đêm, khi ký sinh trùng hoạt động mạnh mẽ nhất. Ngứa ngáy là triệu chứng chính và có thể khiến bệnh nhân cảm thấy rất khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.
Dưới đây là các triệu chứng cụ thể của bệnh ghẻ ngứa:
1. Ngứa Ngáy, Đặc Biệt Vào Ban Đêm
Ngứa là triệu chứng đầu tiên và rõ rệt nhất của bệnh ghẻ ngứa. Ngứa thường trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm, khiến bệnh nhân khó ngủ và gây ra sự mệt mỏi, khó chịu.
2. Xuất Hiện Luống Ghẻ
Luống ghẻ là những đường nhỏ, dài khoảng 2-10mm, có hình sợi chỉ mảnh trên da. Đây là dấu vết của cái ghẻ khi chúng đào hầm dưới da để đẻ trứng. Luống ghẻ thường xuất hiện rõ nhất ở các vùng da mỏng như kẽ tay, cổ tay, khuỷu tay, vùng da quanh rốn, và vùng sinh dục.
3. Mụn Nước Và Sẩn Cục
Mụn nước là những nốt phồng rộp nhỏ, có thể xuất hiện rải rác trên cơ thể. Ở trẻ sơ sinh, mụn nước có thể xuất hiện dưới lòng bàn chân, lòng bàn tay. Sẩn cục là những nốt sưng đỏ, thường xuất hiện ở nách, bẹn, và các vùng da có nhiều nếp gấp.
4. Da Bị Trầy Xước Và Đỏ Rát
Do ngứa ngáy dữ dội, bệnh nhân thường gãi mạnh, dẫn đến da bị trầy xước, đỏ rát. Việc trầy xước nhiều có thể làm da bị tổn thương nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng chàm hóa (da trở nên dày, thô ráp) và có nguy cơ bị nhiễm trùng thứ phát.
5. Ghẻ Vảy
Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể phát triển tình trạng ghẻ vảy. Đây là dạng bệnh nặng, đặc trưng bởi các mảng da dày, có vảy, thường gặp ở những người có hệ miễn dịch suy giảm. Ghẻ vảy có thể gây loạn dưỡng móng, ảnh hưởng đến móng tay và móng chân, làm cho chúng trở nên dày, biến dạng và dễ gãy.
Phân Biệt Bệnh Ghẻ Ngứa Với Bệnh Vảy Nến
Mặc dù bệnh ghẻ ngứa và bệnh vảy nến đều có thể gây ngứa và tổn thương da, nhưng chúng là hai bệnh khác nhau với các nguyên nhân và cách điều trị khác biệt. Điều quan trọng là cha mẹ phải biết cách phân biệt giữa hai bệnh này để có biện pháp xử lý phù hợp.
- Nguyên nhân: Bệnh ghẻ ngứa do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ra, trong khi bệnh vảy nến là bệnh tự miễn, do hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào da khỏe mạnh.
- Triệu chứng: Bệnh ghẻ ngứa đặc trưng bởi ngứa dữ dội vào ban đêm, xuất hiện luống ghẻ và mụn nước, trong khi bệnh vảy nến thường gây ra các mảng da đỏ, dày, có vảy trắng hoặc bạc.
- Lây lan: Bệnh ghẻ ngứa lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc sử dụng chung đồ cá nhân, trong khi bệnh vảy nến không lây nhiễm.
Chẩn Đoán Bệnh Ghẻ Ngứa
Để chẩn đoán bệnh ghẻ ngứa, các bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng và các phương pháp xét nghiệm để xác định sự hiện diện của cái ghẻ. Các bước chẩn đoán chi tiết bao gồm:
1. Kiểm Tra Lâm Sàng
Bác sĩ sẽ quan sát kỹ các triệu chứng trên da của bệnh nhân, bao gồm mụn nước, vết sần, và các luống ghẻ. Các vùng da thường bị ảnh hưởng nhiều nhất là kẽ ngón tay, cổ tay, khuỷu tay, nách, bẹn, và vùng sinh dục. Bác sĩ cũng sẽ hỏi về các triệu chứng ngứa, đặc biệt vào ban đêm, và tiền sử tiếp xúc với người bệnh để hỗ trợ chẩn đoán.
2. Lấy Mẫu Da
Một mẫu da nhỏ có thể được lấy từ vùng bị nhiễm để kiểm tra dưới kính hiển vi. Mẫu da này sẽ được nhuộm để làm nổi bật ký sinh trùng, trứng của chúng và các chất thải. Đây là một phương pháp chẩn đoán phổ biến và rất hiệu quả.
3. Chẩn Đoán Bệnh Ghẻ Ngứa Bằng Soi Kính Hiển Vi
Soi kính hiển vi là phương pháp phổ biến nhất để xác định sự hiện diện của cái ghẻ, trứng ghẻ và các chất thải của chúng trên da. Kỹ thuật này giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh và từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
4. Phương Pháp PCR
Trong một số trường hợp đặc biệt, phương pháp khuếch đại chuỗi polymerase (PCR) có thể được sử dụng để xác định ADN của cái ghẻ trong mẫu da. Phương pháp này rất chính xác và có thể phát hiện nhiễm trùng ngay cả khi chỉ có một số lượng nhỏ ký sinh trùng. Tuy nhiên, đây là phương pháp phức tạp và thường chỉ được sử dụng khi các phương pháp khác không thể đưa ra kết quả rõ ràng.
Cách Điều Trị Ghẻ Ngứa Hiệu Quả
Điều trị bệnh ghẻ ngứa cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và ngăn ngừa tái nhiễm. Dưới đây là các nguyên tắc cơ bản và phương pháp điều trị bệnh ghẻ ngứa:
1. Điều Trị Cho Tất Cả Những Người Trong Gia Đình Và Những Ai Đã Tiếp Xúc Gần Gũi Với Người Bệnh Ghẻ Ngứa
Do bệnh ghẻ ngứa rất dễ lây lan, tất cả những người trong gia đình và những ai đã tiếp xúc gần với bệnh nhân cần được điều trị cùng lúc, ngay cả khi họ chưa có triệu chứng. Điều này giúp ngăn chặn sự lây lan của cái ghẻ và phòng ngừa tái nhiễm.
2. Bôi Thuốc Đúng Cách Theo Hướng Dẫn Của Bác Sĩ
Việc sử dụng thuốc đúng cách rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị. Thuốc nên được bôi đều lên toàn bộ cơ thể, từ cổ xuống đến chân, và để qua đêm. Đối với trẻ nhỏ, cần lưu ý không bôi thuốc lên mặt và tránh để thuốc tiếp xúc với mắt.
3. Vệ Sinh, Giặt Giũ Quần Áo Và Đồ Dùng Cá Nhân Sạch Sẽ
Quần áo, chăn màn, và đồ dùng cá nhân cần được giặt ở nhiệt độ cao và phơi nắng để tiêu diệt cái ghẻ và trứng của chúng. Các vật dụng không thể giặt nên được đóng kín trong túi nilon trong ít nhất 72 giờ để đảm bảo cái ghẻ không thể tồn tại.
Các Loại Thuốc Điều Trị Bệnh Ghẻ Ngứa
Có nhiều loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị bệnh ghẻ ngứa, bao gồm:
- Kem Permethrin 5%: Đây là loại thuốc thường được sử dụng đầu tiên để điều trị ghẻ ngứa. Kem permethrin rất hiệu quả và ít gây tác dụng phụ. Nó được bôi lên toàn bộ cơ thể và để qua đêm, sau đó rửa sạch vào sáng hôm sau.
- Lindane 1% (lotion): Lindane là một loại thuốc khác có thể được sử dụng để điều trị ghẻ. Tuy nhiên, do có nguy cơ gây tác dụng phụ nghiêm trọng, lindane chỉ nên được sử dụng khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.
- Sulfur 5-10% dạng sương: Sulfur là một lựa chọn an toàn cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ. Thuốc được bôi lên toàn bộ cơ thể trong 3 đêm liên tiếp. Sulfur có tác dụng làm khô và tiêu diệt ký sinh trùng nhưng có thể gây kích ứng da.
- Benzyl Benzoat 10%: Benzyl benzoat là một loại thuốc khác có thể được sử dụng để điều trị ghẻ. Thuốc này có hiệu quả nhưng có thể gây kích ứng da, do đó cần thận trọng khi sử dụng cho trẻ em và người lớn tuổi.
- Ivermectin 200 µg/kg: Ivermectin là một loại thuốc uống, có thể được sử dụng để điều trị ghẻ trong những trường hợp nặng hoặc khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Ivermectin đặc biệt hữu ích trong các trường hợp bệnh nhân không thể sử dụng thuốc bôi do kích ứng da hoặc các vấn đề về da khác.
Tại Việt Nam, các loại kem như Crotamiton và dung dịch DEP là những loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị bệnh ghẻ ngứa. Ngoài ra, kháng sinh corticoid thường được sử dụng để chống ngứa và giảm triệu chứng do ghẻ gây ra. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Biện Pháp Phòng Ngừa Ghẻ Ngứa
Để ngăn ngừa ghẻ ngứa lây lan và tái phát, cần tuân thủ các biện pháp phòng ngừa sau:
1. Rửa Tay Sạch Sẽ Trước Khi Ăn Và Sau Khi Tiếp Xúc Với Nguồn Nước Bẩn
Rửa tay với xà phòng diệt khuẩn là cách hiệu quả để loại bỏ vi khuẩn và ký sinh trùng trên tay, ngăn ngừa chúng xâm nhập vào cơ thể. Đặc biệt, cần rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, và sau khi tiếp xúc với các nguồn nước không đảm bảo vệ sinh.
2. Tắm Rửa Thường Xuyên, Đặc Biệt Trong Thời Tiết Nóng
Mồ hôi và bụi bẩn có thể gây viêm da và tạo điều kiện cho cái ghẻ phát triển. Tắm rửa thường xuyên không chỉ giúp giữ da sạch sẽ mà còn loại bỏ các ký sinh trùng có thể bám trên da. Nên sử dụng xà phòng diệt khuẩn hoặc xà phòng dành riêng cho da nhạy cảm để đảm bảo da luôn được bảo vệ.
3. Vệ Sinh Nhà Cửa Sạch Sẽ, Giặt Giũ Mùng, Mền, Chiếu, Gối Thường Xuyên
Nhà cửa cần được vệ sinh kỹ lưỡng, đặc biệt là các khu vực như phòng ngủ, giường chiếu, nơi mà cái ghẻ có thể trú ẩn và sinh sôi. Giặt giũ mùng, mền, chiếu, gối thường xuyên bằng nước nóng và phơi nắng để tiêu diệt cái ghẻ và trứng của chúng. Các vật dụng không thể giặt có thể được đóng kín trong túi nilon để đảm bảo an toàn.
4. Ăn Chín, Uống Sôi Và Bổ Sung Nhiều Vitamin Để Tăng Cường Sức Đề Kháng
Chế độ ăn uống lành mạnh giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và tăng cường hệ miễn dịch. Việc ăn chín, uống sôi giúp tránh việc tiêu thụ các thực phẩm có thể mang theo ký sinh trùng hoặc vi khuẩn gây hại. Bổ sung vitamin từ các nguồn thực phẩm như trái cây, rau xanh cũng giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.
5. Tránh Sử Dụng Chung Đồ Cá Nhân Như Khăn Và Quần Áo
Ghẻ ngứa có thể lây lan qua việc sử dụng chung đồ cá nhân. Hạn chế việc dùng chung khăn, quần áo, chăn màn, và các vật dụng cá nhân khác với người khác để ngăn ngừa lây lan.
6. Tránh Sử Dụng Mỹ Phẩm Và Hóa Chất Độc Hại
Mỹ phẩm và hóa chất có thể gây tổn thương da, tạo điều kiện cho ký sinh trùng xâm nhập. Sử dụng các sản phẩm an toàn, thân thiện với da và tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại sẽ giúp bảo vệ da khỏi những tổn thương không cần thiết.
Bệnh ghẻ ngứa là một bệnh da liễu phổ biến và dễ lây lan, nhưng với sự chăm sóc và điều trị đúng cách, các triệu chứng có thể được kiểm soát hiệu quả. Việc nhận biết và phân biệt bệnh ghẻ ngứa với các bệnh da liễu khác như vảy nến là rất quan trọng để có biện pháp điều trị phù hợp. Cha mẹ cần tuân thủ các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ con mình và cả gia đình khỏi căn bệnh này. Khi có dấu hiệu bệnh, cần đi khám chuyên khoa da liễu ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để bệnh trở nên nghiêm trọng hơn và gây ra những phiền toái không đáng có trong cuộc sống hàng ngày.